Za naš prvi intervju razgovarali smo sa doc.dr.med.sci. Damir Celik iz oblasti medicinskih nauka, Fizikalna terapija i rehabilitacija. Ovu oblast smo izabrali radi najvećeg broja naučnih radova prema statističkim podacima, kao i trenutno najvećeg broja aktivnih naučnih profila iz oblasti medicinskih nauka na BH akademskom imeniku.
Ovom prilikom se zahvaljujemo našem sagovorniku na saradnji.
U nastavku pročitajte o čemu smo razgovarali.
1. Najznačajniji rezultat dosadašnjeg istraživanja koji bi željeli podijeliti sa svijetom?
Pacijenti na hemodijaliznom tretmanu, koji su uključeni u intradijalizni program kineziterapije u posmatranom 24-mjesečnom periodu praćenja, imaju statistički značajno: poboljšanu mišićnu snagu i skalu fizičkog funkcionisanja, bolji kvalitet života povezan sa zdravljem (tzv. Health-related quality of life – HRQOL), niži stepen depresije te manji rizik od smrtnog ishoda.
2. Kada je u pitanju fizikalna medicina i rehabilitacija, kolika je razlika između trenutnog stanja u praksi u BiH i najnovijih istraživanja iz oblasti fizikalne medicine i rehabilitacije?
Fizikalna medicina i rehabilitacija je grana medicine koja pokazuje pozitivan trend rasta, primarno zahvaljujući kontinuiranom razvoju tehnologije i naučnim istraživanjima, što omogućuje inovativne medicinske tretmane za pacijente. Upotreba robotike, egzosekeleta, te sistema virtualne realnosti (tzv. virtual reality – VR) su modaliteti koji se danas u svijetu uspješno koriste u rehabilitaciji pacijenata sa motornim i senzornim poremećajima centralnog nervnog sistema, moždanim udarom, traumatskim povredama mozga, multipla sklerozom, povredama kičmene moždine i cerebralnom paralizom. Također, značajno mjesto u rehabilitaciji pacijenata sa koštano – mišićnim oboljenjima i povredama, danas zauzima regenerativna medicina koja između ostalog podrazumijeva upotrebu matičnih stanica i PRP tretmana /tzv. platelet rich plasma/. Prema dostupnim podacima, BiH je prije više od 30 godina, iz državnog budžeta izdvajala 1-1,5% za nauku/znanost, a 2021. godine su spomenuta izdvajanja bila ispod 0,1%. Poređenja radi, ukupan državni budžet za istraživanje i razvoj širom Evropske unije za 2022. godinu je iznosio €117,424 milijardi, što je ekvivalentno 0,74% odsto bruto domaćeg proizvoda (Izvor: Eurostat). Međutim, istraživači iz BiH su prisutni na međunarodnim naučnim/znanstvenim kongresima i dostojno predstavljaju državu, te uz nadljudske napore pokušavaju implementirati naučna i tehnološka dostignuća u svojoj praksi i radu sa pacijentima.
3. Po trenutnom uzorku istraživača i njihovih publikacija u BH Akademskom Imeniku, iako imamo nesto ispod 30% istraživača iz biomedicinskih oblasti, imamo čak 44% publikacija iz biomedicinskih oblasti. Postoji li specifično objašnjenje koje bi se dovelo u korelaciju s ovim fenomenom za oblast biomedicinskih nauka?
Rapidan porast biomedicinskih istraživanja je u suštini stimulisan razvojem brojnih efikasnih biomedicinskih tehnologija, a njihovo uvođenje u kliničku praksu predstavlja kompleksan zdravstveni, ekonomski i društveni izazov. Nedavna, COVID- 19 pandemija je pokazala snagu svjetske naučne zajednice, koja je kao odgovor ponudila mRNA vakcinu. Napredak i razvoj u ovoj oblasti, ima za cilj postavljanje pacijenta u središte pažnje (tzv. person centred medicine), što podrazumijeva unaprjeđenje u okvirima postavljanja dijagnoze, zatim tretmana, poboljšanja ishoda liječenja, kao i samog kvaliteta života povezanog sa zdravljem. Biomedicinska istraživanja doprinose opštem prosperitetu šire društvene zajednice, zdravlju stanovnika i dobrobiti bolesnika, te nivo investiranja u spomenuta istraživanja je u pozitivnoj linearnoj korelaciji sa stepenom prosvijećenosti jednog društva.
4. Kako vidite stanje istraživanja u BiH iz oblasti fizikalne medicine i rehabilitacije?
Na strateškom nivou, prioritetno je intezivirati saradnju između akademske zajednice, farmaceutskih i biomedicinskih kompanija, kao i udruženja pacijenata. Neophodno je uspostaviti ili ažurirati postojeće baze podataka, bez kojih nema ozbiljnijih naučnih istraživanja, naročito za kohortne studije. Uvođenje alata vještačke inteligencije (tzv. artificial inteligence – AI), svakako će revolucionizirati ishode rehabilitacije. Mašinsko učenje (tzv. machine learning – ML) je područje vještačke inteligencije koje stvaranjem algoritama može samostalno učiti iz podataka te pratiti progres liječenja, optimizirati terapijske protokole i pomoći u donošenju odluka. Potrebno je okupiti interdisciplinarne timove, obezbijediti modernu istraživačku infrastrukturu, napraviti regionalnu saradnju, te uključiti studente medicine i specijalizante u istraživački rad. Klinika za fizijatriju i rehabilitaciju KCUS-a će prezentovati dva naučna rada, na predstojećem 24. Kongresu Evropskog udruženja fizikalne i rehabilitacione medicine, koji će se održati u Ljubljani u periodu 23.-27.04.2024. godine.
5. Na koji način platforma BH Akademski Imenik može pomoći istraživačima u Vašoj branši ili Vama lično?
BH Akademski imenik je platforma koja predstavlja dodatni instrument povezivanja, saradnje i razmjene naučnih ideja. Iskreno želim da ovaj projekat ostvari ciljeve u optimalnom okviru i podigne naučni kapacitet BH istraživača.
